basisschoolkinderen

Er zijn verschillende manieren om kinderen die problemen hebben met verstaanbaar spreken te behandelen. Een manier is de Prompt-therapie. Deze therapie is door Deborah Hayden, een Amerikaanse onderzoekster, ontwikkeld en is erop gericht dat een kind opnieuw structuren in de spierbewegingen van de kaken, lippen en tong leert voor de verschillende spraakgeluiden. Door middel van aanrakingen worden de verschillende spieren gestimuleerd om te bewegen, zodat de goede spraakklanken worden gemaakt.

Door verschillende oefeningen leert uw kind de verschillende bewegingen die een bepaalde klank vormen met andere klanken te combineren, zodat hij/zij verschillende woorden met de klank goed kan uitspreken. De oefeningen worden steeds zo gekozen dat het kind de spraakklank in verschillende woorden, dus gecombineerd met andere klanken, leert te maken. Bij de oefeningen worden voorwerpen of plaatjes gebruikt, waardoor de woorden die geoefend worden gelijk gekoppeld worden aan bestaande voorwerpen. Uw kind merkt dan dat wat hij of zij zegt meer is dan alleen een woord. Het oefenen wordt zo speels mogelijk gedaan zodat het zo leuk mogelijk blijft. Wel wordt geprobeerd de verschillende bewegingen zo vaak mogelijk te maken, zodat het steeds beter onthouden wordt.

Hier kunt u meer lezen over de Prompt-therapie.

Lezen is zo belangrijk in een mensenleven dat er al in groep 1 en 2 van de basisschool aan de voorwaarden wordt gewerkt. Voor het leren lezen zijn bepaalde vaardigheden noodzakelijk die we ‘fonologisch bewustzijn’ noemen. We bedoelen hiermee dat kinderen klankgroepen en afzonderlijke klanken in woorden kunnen onderscheiden en daarmee kunnen spelen. Door het fonologisch bewustzijn leren kinderen bijvoorbeeld ‘hakken en plakken’. Dit leren de kinderen alleen maar door naar woorden te luisteren, met andere woorden het is een auditieve vaardigheid. Deze auditieve vaardigheid is een aspect dat bij de taalontwikkeling van een kind hoort.

Automatiseren

Wat het lezen ook zo ingewikkeld maakt, is dat een klank die u uitspreekt gekoppeld moet worden aan een teken, een bepaalde letter. Deze letter moet u weer heel snel kunnen omzetten in een klank en dat ook in woorden en zinnen. Hierbij is het automatiseren heel belangrijk. Automatiseren wil zeggen dat u zonder na te denken een klank die u ziet, uitspreekt. Het is geautomatiseerd als het binnen 5 seconden gebeurt. Dit proces is ingewikkeld en voor sommige kinderen heel moeilijk om onder de knie te krijgen. Als dit moeizaam gaat, verloopt het leren lezen ook moeilijk. Het snel oproepen van de verschillende klanken door een geschreven woord kan voor een kind zo moeilijk zijn, dat uiteindelijk het lezen zo veel energie vraagt dat het begrijpen van de tekst daardoor vermindert. Als dit proces, het leren lezen en daarnaast ook het leren schrijven, de spelling, zeer langdurig moeizaam gaat, kan er sprake zijn van dyslexie.

Onderzoek

Leren lezen

Leren lezen begint bij kinderen met luisteren en daarom onderzoeken we verschillende auditieve vaardigheden om een goede indruk van de leesvoorwaarden en het leren lezen te krijgen. Omdat voor het lezen de oproepsnelheid van bijvoorbeeld tekens, dus de vaardigheid om te kunnen automatiseren, ook van belang is onderzoeken we ook het auditief geheugen.

Begrijpend lezen

Bij het lezen is het natuurlijk belangrijk dat de lezer begrijpt wat er wordt bedoeld. Als er een vraag is waarom het begrijpend lezen moeizaam gaat, nemen we naast een fonologisch onderzoek ook een taalonderzoek af. Op die manier kunnen we vaststellen of er problemen zijn in bijvoorbeeld de woordenschat, die belangrijk is bij het begrijpend lezen.

Therapie

Aan de hand van de onderzoeksresultaten bepalen we wat en hoe we gaan behandelen. Er zijn verschillende therapieën. Een therapie kan gericht zijn op het goed leren luisteren, zodat een kind meer kan spelen met de spraakklanken en leert hakken en plakken. We gebruiken daar wel letters bij, zodat uw kind gelijk ondersteuning krijgt door te kijken naar een letter. Als uw kind al wat kan lezen, wordt in overleg een andere manier gekozen uit de verschillende behandelmogelijkheden.

Rol van de ouders

Verschillende oefeningen zullen thuis herhaald moeten worden, maar steeds weer zal de boodschap aan u meegegeven worden dat het lezen leuk moet blijven. Iedere leesmoment is fijn en moet beloond worden, ongeacht hoeveel fouten er ook worden gemaakt en hoe moeizaam het gaat.

Wanneer iemand met een nasale klank praat, klinkt dat opvallend anders. Enkele klanken maken we nasaal omdat dat zo hoort, dat zijn de /m/n/ en /ng/. Als andere klanken met lucht door de neus gemaakt worden dan klopt dat niet.

Het kan een enkele klank zijn die uw kind anders maakt door lucht door de neus te laten gaan. Maar het kan ook zijn dat uw kind onverstaanbaar spreekt. Een heleboel klanken worden zo gemaakt dat het een brij wordt, omdat er te veel lucht door de neus ontsnapt. De reden voor nasaliteit kan zijn dat de gehemeltespieren van uw kind niet sterk en beweeglijk genoeg zijn. Hierdoor is er geen goede afsluiting van de neusholte en ontsnapt er lucht door de neus, wat maakt dat het praten van uw kind nasaal wordt. De neus klinkt als het ware mee in het praten. En dat horen we maar al te goed.

Onderzoek

We onderzoeken of er bij uw kind bij ‘niet nasale klanken’, zoals de /p/b/s/z/ lucht door de neus ontsnapt. Dat wordt eenvoudig gedaan door een spiegeltje onder de neus van het kind te houden om te kijken of deze beslaat doordat er lucht door de neus ontsnapt bij het uitspreken van klanken en bepaalde woorden. Ook kan er voor gekozen worden om de gehele uitspraak van het kind te onderzoeken om te horen welke klanken hij/zij wel of niet goed maakt en/of vervangt door andere klanken. Dit wordt dan geanalyseerd.

Therapie

Als er inderdaad klanken nasaal worden gemaakt, gaan we oefeningen doen waarbij de spieren van het gehemelte op een zodanige manier worden bewogen dat het gehemelte de neusholte goed kan afsluiten. Deze oefeningen versterken de gehemeltespieren en maken ze beweeglijker. Een voorbeeld van deze oefening is het zuigen. Daarnaast is het heel belangrijk om de klanken die nasaal gemaakt worden in woorden te oefenen, zodat de gehemeltespieren leren soepel en voldoende te bewegen waardoor de woorden goed gaan klinken. Deze oefeningen doen we zo speels en leuk mogelijk. Maar soms vraagt het veel uithoudingsvermogen van kinderen om dit te doen. De spieren in het gehemelte kunnen soms heel lui zijn. En dan kost het veel kracht om de neus af te sluiten.

De rol van de ouders

De oefeningen die tijdens de therapie gedaan worden, moeten iedere dag herhaald worden. Het is een spiertraining gekoppeld aan de verschillende woordjes, later zinnetjes en uiteindelijk het gewone spreken. Erg belangrijk is dat u als ouder het leuk blijft vinden en aangeeft dat u het knap vindt dat uw kind dit allemaal leert.

Bij de ontwikkeling van het gebit kan de tandenstand veranderen, met name onder invloed van de tong. De tong heeft de kracht om tanden naar voren te verplaatsen en om het doorgroeien van de tanden te verhinderen. Om de natuurlijke ontwikkeling van het gebit zo optimaal te laten verlopen, adviseert de tandarts soms om naar een logopedist te gaan. Wij kunnen uw kind helpen de tongplaatsing en de tongbeweging, zoals bij het eten en drinken, te veranderen. Een orthodontist adviseert u een logopedische behandeling te starten als de werking van een beugel teniet wordt gedaan door de kracht van de tong bij het slikken.

Onderzoek

Wij observeren de houding van de lippen en de plaatsing en de beweging van de tong bij het slikken. Er is sprake van afwijkend mondgedrag als de tong beneden in de mond ligt en de lippen steeds geopend zijn en/of tegen de tanden duwt tijdens het slikken.

Therapie

Heel belangrijk is dat de plaatsing van de tong achter de boventanden geoefend wordt en dat daarbij de lippen gesloten blijven. Ook wordt het slikken met de juiste tongpuntplaatsing en beweging geoefend, zodat de tong tijdens het slikken niet meer tegen de tanden aanduwt of tussen de tanden naar voren beweegt. Wanneer er nog geduimd wordt, wordt dit ook aangepakt. Wanneer tijdens het spreken de tong te veel tegen of tussen de tanden komt, zal dit ook behandeld moeten worden, om zo de tongpuntplaatsing bij het spreken achter de tanden (op de alveolairrand) te oefenen.

Rol van de ouders

Het veranderen van een sterke gewoonte vraagt tijd, geduld en aandacht. De ervaring leert dat de steun van de ouders bij deze therapie belangrijk en noodzakelijk is. U helpt door thuis de oefeningen te doen en om geheugensteuntjes te geven zodat uw kind er meer aan gaat denken.

Ook bij kinderen kunnen al vroeg stemproblemen ontstaan. Dit kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld door te veel, te lang en/of te hard praten in de klas of op het schoolplein of door het te vaak maken van gekke stemgeluiden. Door dit veel te doen wordt er veel spanning in de spieren, die voor het praten nodig zijn, gemaakt. Als dit maar lang genoeg duurt kan het zelfs zo zijn dat de stembanden beschadigd raken en er stembandknobbeltjes ontstaan. Soms kan een stem ineens helemaal weg zijn en kan er alleen nog maar gefluisterd worden.

Om de oorzaak van de stoornis te vinden, proberen we een duidelijk beeld te krijgen van:

• de mogelijkheden van de stem. Hoe is het strottenhoofd gebouwd met al zijn spieren en de stemplooien?
• de eisen die aan de stem gesteld worden tijdens de dagelijkse bezigheden, zoals veel en luid praten met andere kinderen.
• hoe stem gegeven wordt? Hoe is de techniek van stemgeving waarbij het hele lichaam meedoet?
• de invloeden uit de omgeving zoals veel omgevingslawaai, droge lucht en slechte akoestiek.

Onderzoek

Door een stemonderzoek krijgen we een duidelijk beeld van hoe een stem klinkt en wat de stem doet wanneer deze op verschillende manieren gebruikt wordt. Daarnaast is het de vraag hoe de stem verandert wanneer deze op een andere manier wordt aangestuurd. Ook kijken we naar de houding, de ademhaling, de spreekmanier en het spreektempo. Al deze aspecten werken op elkaar en op de stem in.

Analyse van andere factoren die meespelen, zoals het omgevingsgeluid, een droge lucht enzovoort is belangrijk om daarvoor mogelijke oplossingen te zoeken.

Therapie

De onderzoeksuitkomsten bepalen waaraan we aandacht gaan besteden:

• houding
• ademhaling
• ademverdeling
• het stemgeven met hoeveel spanning wordt er gepraat
• spreektempo
• spreekluidheid
• spreektoonhoogte
• de steminzetten
• wijze van articulatie
• intonatie/prosodie (de klemtoon, het ritme, het accent en de melodie tijdens het praten)

Belangrijk is dat er (weer) een stemgeving met de juiste spierspanning wordt aangeleerd, om zo de stemklachten te verminderen. Tijdens de behandeling wordt er naar gestreefd dat de stem zo helder als mogelijk klinkt en makkelijk en soepel kan variëren in toonhoogte, klankkleur en luidheid.

De rol van de ouders

Ouders spelen een belangrijke rol bij het thuis herhalen van de stemoefeningen. Ook kan bijvoorbeeld aan ouders gevraagd worden om het schreeuwen en het hard praten zoveel mogelijk te begeleiden, zodat het kind leert om zoveel mogelijk met een normaal volume te spreken.

Jonge kinderen moeten de taal nog leren, dus fouten in de uitspraak maken mag. Toch kan het zijn dat een kind onverstaanbaar is omdat hij/zij te veel uitspraakfouten heeft. Dit kan doordat er te veel klanken zijn die nog niet gemaakt kunnen worden of omdat er problemen zijn in het combineren van verschillende klanken. Dan is het verstandig om uw kind verder te laten onderzoeken om zo te bepalen of onze hulp noodzakelijk is. Dit kan al voorkomen vanaf twee jaar.

Wanneer een kind ouder wordt, is het meestal zo dat er geen problemen met de verschillende spraakklanken meer te horen zijn. Soms blijft er nog een klank over die nog lastig blijft, bijvoorbeeld de /r/. Ook dan kan logopedie zinvol zijn.

Wanneer een klank anders dan gemiddeld klinkt, bijvoorbeeld omdat de /s/-klank teveel sist, kunnen wij ook helpen om de niet goed klinkende klank te verbeteren.

Onderzoek

We onderzoeken welke klanken niet goed worden uitgesproken en welke vereenvoudigingen uw kind in zijn spraak maakt door klanken weg te laten en/of te vervangen. Hierbij wordt er ook gekeken hoe ernstig de spraakstoornis is.

Therapie

Om de spraakproblemen te verminderen moet er veel geoefend worden. Er zijn verschillende therapieën. De therapiekeuze is afhankelijk van hoe uw kind het beste gestimuleerd kan worden.

De rol van de ouders

Uw rol als ouder is om thuis met uw kind te oefenen. Dat doet u meestal op een gestructureerde manier, bijvoorbeeld  een enkele keer, dus heel weinig, de woordjes die tijdens de therapie geoefend zijn herhalen. Een andere manier kan zijn om juist een tijdje vele keren veel verschillende woorden, waar de oefenklank in zit, te trainen. Wij proberen het oefenen zo leuk en zo afwisselend mogelijk te maken!